Zabiegi na kłos w zbożach (T3) – potrzeba czy konieczność

Zagrożenia ze strony mykotoksyn

Mikotoksyny mają znaczenie toksykologicze i ekonomicze w skali światowej - powodują:

• uszkodzenia i nowotwory wątroby (Aflatoksyna B1),
• nefropatia - uszkodzenia funkcji nerek u trzody, drobiu i innych zwierząt monogastrycznych (Ochratoksyna A)
• utrata łaknienia, wymioty (Deoksyniwalenol - DON)
• działanie hormonalne, zaburzenia płodności (Zearalenon - ZEA)
• obrzęki płuc trzody, zaburzanie funkcjonowania komórek wątroby, nowotwory wątroby trzody,
• neurotoksyna – u koni uszkodzenia mózgu i upadki (Fumonizyna B).

(Źródło: na podstawie Tab. 1. Mikotoksyny o znaczeniu toksykologicznym i ekonomicznym w skali światowej, Zapobieganie powstawaniu mikotoksyn – rośliny rolnicze, IOR Poznań 2013).

Bardziej surowe normy dla producentów zbóż.

Deoksyniwalenol (DON) (=womitoksyna) wytwarzana przez grzyby: Fusarium graminearum, F. culmorum

Od 1 lipca 2024 obniżony został maksymalny poziomy toksyny DON w nieprzetworzonych zbożach z 1250 do 1000 mikrogramów na kilogram. W kukurydzy z 1750 do 1500 μg/kg.

Cel zabiegu T3

Nadrzędnym celem zabiegu T3 w zbożach jest ograniczenie ilości mykotoksyn w ziarnie zbóż, powodowanych przez grzyby (najczęściej) z rodziny fuzarium.
Mykotoksyny: Deoksyniwalenol, zearalenon i fumonizyny, wytwarzane są przez patogeniczne grzyby z gatunku Fusarium. Porażają kłosy zbóż i kolby kukurydzy we wszystkich strefach klimatycznych.

(Źródło: Zapobieganie powstawaniu mikotoksyn – rośliny rolnicze, IOR Poznań 2013).

Jaką przyjąć strategię ochrony kłosa?

Zabiegi na kłos można podzielić na trzy rozwiązania.
1. Pierwszym i najbardziej popularnym będzie zastosowanie fungicydu zawierającego jedną substancję lub mieszaninę 2 substancji aktywnych. Substancje wykazujące jeszcze największe działanie w ograniczaniu chorób z rodzaju fuzarium będą:
metkonazol,
tebukonazol,
protiokonazol.
Choć ostatnie badania m.in. pani prof. Zuzanny Sawinskiej z UP Poznań wykazują, że stosowanie protiokonazolu do każdego zabiegu skutkuje obniżeniem jego skuteczności. Dlatego przyjmując strategię ochrony 3-zabiegową, należy rozważyć, jakich substancji będziemy używali w poszczególnych zabiegach, aby ich nie nadużywać. Do rozwiązań chemicznych na T3 dobrymi fungicydami będą:
- Maganic (difenokonazol, protiokonazol),
- Globmet 60 EC, Plexeo 60 EC, Sirena 60 EC (metkonazol),
- Orius Extra 250 EW (tebukonazol).

2. Drugim rozwiązaniem będzie połącznie zabiegu fungicydwego zawierającego jedna z wyżej wymienionych substancji z nową formą miedzi, jaką jest heptaglukonian zawarty w produkcie Hepta Cu. Badania wspomnianej powyżej prof. Zuzanny Sawińskiej pokazują duże możliwości w ograniczaniu różnych chorób, w tym także fuzarium, przy użyciu tej nowej formy miedzi.

3. Trzecim rozwiązaniem, jest zastosowanie hybrydowej ochrony, łącząc produkty biologiczne z fungicydami. Wówczas, uzyskuje się bardzo dobry poziom ochrony ponieważ fungicydy mają działanie czyszczące na liściach i kłosie, a produkt biologiczny, jakim jest novobakt Pro, pełni rolę ochronną – profilaktyczną. Mikroorganizmy zawarte w produkcie tworzą na kłosie efekt tzw. zajętego miejsca, co utrudnia wnikanie patogenów chorobotwórczych. Ważne jest, aby podczas tworzenia takich mieszanin fungicydowo-biologicznych uzyskać informację od producenta środka biologicznego, z którymi fungicydami można bezpiecznie mieszać te produkty.

Podsumowanie

Zboża produkowane w Polsce charakteryzują się dobrą jakością, zwłaszcza zboża konsumpcyjne, o które rolnicy dbają najbardziej. Oczywiście ich jakość w różnych latach może się wahać, ale dobrze chronione plantacje zawsze będą miały wyższą jakość pozyskanego ziarna. Oferując do sprzedaży dobrej jakości ziarno zbóż, zawsze można uzyskać wyższe ceny, a popyt na taki surowiec jest znacznie większy.
Jednak chciałbym zwrócić uwagę na to, że nie tylko zboża konsumpcyjne powinny mieć dobrą jakość. Surowiec paszowy, przeznaczany do skarmiania zwierząt, zwłaszcza najmłodszych grup żywieniowych, powinien być także wolny od mykotoksyn, które powodują zaburzenia metabolizmu i ograniczają przyrosty. Tak więc uprawiając zboża na własne potrzeby hodowli (trzody, bydła czy drobiu), warto zadbać o to, aby uzyskać surowiec paszowy dobrej jakości.