Plamistość siatkowa

Objawy choroby:

Chorobę wywoływaną przez grzyby z gatunku Pyrenophora teres trudno zwalczać, ponieważ przypomina wiele innych patogenów. Plamistość siatkowa jęczmienia jarego i ozimego atakuje zboże na różnych etapach wzrostu, a jej objawy są dosyć zróżnicowane. Rolnicy powinni zastosować określone metody agrotechniczne oraz środki chemiczne, aby ograniczyć szkodliwość grzybni. Ważna jest również stała obserwacja plonów i natychmiastowe działanie. W innym przypadku choroba może objąć nawet 20-40% upraw.

Charakterystyka plamistości siatkowej jęczmienia 

Pyrenophora teres jest grzybem atakującym zarówno jęczmień jary, jak i ozimy będący w różnym stopniu rozwoju – od wschodów aż po pełne kłoszenie. Najczęściej porażone są liście, jednak uszkodzenia można także zauważyć na innych częściach roślin, w tym źdźbłach, kłosach i plewach. We wczesnych stadiach rozwojowych plamistość siatkowa jest niemal niezauważalna, ponieważ objawy zależą w dużej mierze od szczepu grzyba oraz rodzaju uprawianej odmiany zboża. Warto jednak stosować działania profilaktyczne w celu zwalczenia grzybni oraz dokonać oprysku z fungicydami. W sezonie wegetacyjnym choroba może zostać wyhamowana w wyniku sprzyjających warunków pogodowych i braku opadów.

Choroba najczęściej rozprzestrzenia się przez zainfekowane wcześniej ziarna, które zostały użyte podczas siewu. Ponadto grzyby mogą rozwijać się w samosiewach czy resztkach pożniwnych. Z kolei powstałe już zarodniki konidialne zostają przeniesione na kolejne sadzonki wraz z deszczem czy wiatrem. Plamistość siatkowa najszybciej rozprzestrzenia się przy dużej wilgotności, sporym nasłonecznieniu i dodatnich temperaturach (inkubacja choroby trwa około 7–10 dni przy 15°C). Grzybnia ma idealne warunki do rozwoju również w sytuacji, gdy rolnik stosuje wrażliwe odmiany zbóż, siew jest zbyt wczesny oraz dochodzi do częstego oprysku roślin azotem. Warto wspomnieć, iż choroba częściej występuje w jęczmieniu jarym niż ozimym. 

Jakie są objawy choroby?

W pierwszej fazie porażenia na liściach zbóż pojawiają się niewielkie brązowe plamki, które z czasem tworzą siatkę podłużnych i poprzecznych nekroz (obejmując nawet całą powierzchnię rośliny). Takie zjawisko może występować w tym samym czasie w różnych częściach liści. Kolejny etap infekcji to zaobserwowanie chlorozy i żółknięcia oraz obumierania liści. Za takie objawy odpowiada odmiana Pyrenophora teres f. teres. Natomiast plamistość siatkowa jęczmienia jarego, którą wywołują grzyby Pyrenophora teres f. maculata Smedeg może wyglądać nieco inaczej. Na liściach zauważa się ciemnobrunatne plamy z żółtą obwódką. W obu przypadkach rozmiar plamek sięga 3–6 mm długości. 

W fazie rozwoju pojedynczy grzyb może przyczynić się do powstania aż kilkuset nowych infekcji. Jest to więc niezwykle szkodliwa choroba, której zwalczanie powinno być priorytetem dla właścicieli gospodarstw rolnych. Plamistość siatkowa jęczmienia może pojawić się już jesienią na siewkach, a także w każdym kolejnym etapie wegetacji zbóż. Patogen uszkadza liście i w znacznym stopniu osłabia rośliny, co oczywiście wpływa na jakość zbóż i obniża wielkość zebranych plonów.

W jaki sposób ocenić próg szkodliwości plamistości siatkowej jęczmienia?

Jak już wspomnieliśmy wcześniej plamistość siatkowa jęczmienia jarego i ozimego może spowodować poważne straty w plonach (z utratą nawet do 40% wszystkich zbiorów). Właściciele plantacji powinni przeprowadzać regularne obserwacje zbóż oraz wdrożyć odpowiednią metodę zwalczania grzybów w momencie stwierdzenia infekcji, która obejmuje około 10–15% powierzchni liści. Dokonanie oceny stopnia porażenia roślin następuje poprzez ścięcie kilkudziesięciu liści w losowo wybranych punktach na polu. W sumie należy zebrać około 200 sztuk. 

Po weryfikacji zdrowych i chorych liści należy ocenić próg szkodliwości i zadecydować o konieczności zastosowania oprysku w celu zwalczania plamistości siatkowej jęczmienia jarego i ozimego. Poniżej zaprezentowaliśmy kilka przykładowych środków grzybobójczych, m.in. Boogie Xpro 400 EC, Elatus Era, Poleposition 300 EC, Soligor 425 EC oraz Zamir 400 EW. Preparaty zawierają takie substancje aktywne jak biksafen, protiokonazol, spiroksamina i benzowindyflupyr.

Czym zwalczać plamistość siatkowa jęczmienia jarego?

Najważniejszy jest stały monitoring plantacji i wychwytywanie wszelkich początkowych objawów choroby. Mowa tutaj w szczególności o okresach, w których panują sprzyjające warunki do rozwoju grzybni. W ramach działań profilaktycznych w celu ograniczania i zwalczania plamistości siatkowej można wymienić stosowanie płodozmianu, regularne pozbywanie się wszelkich chwastów oraz wykorzystywanie odpornych sadzonek. Ponadto należy zmniejszyć podawane dawki azotu na rzecz preparatów zawierających potas. Rolnicy powinni także unikać uprawy jęczmienia jarego tuż obok ozimego. 

Czym zwalczać plamistość siatkową jęczmienia? Oczywiście można użyć fungicydów, które zostały opisane wcześniej, jednak należy pamiętać, że środki chemiczne powinny być jedynie dodatkową metodą wprowadzaną w momencie zaobserwowania pierwszych objawów porażenia liści. Niektóre preparaty można również wykorzystać zapobiegawczo, jednak zawsze należy stosować się do zaleceń producenta (w kwestii dawkowania i liczby wykonywanych oprysków).